Wat is het doel van het BKR?
Een bank die leningen verstrekt wil op de hoogte zijn van de inkomsten, het vermogen en overige schulden van de kredietaanvrager. De banken zijn verplicht ieder aangaan en afloop van een krediet te melden bij het BKR. Hierdoor zijn banken in staat de kredietwaardigheid van de kredietaanvrager in te schatten en wordt overkreditering tegengegaan. Men spreekt dan over een positieve BKR-registratie. Een positieve BKR-registratie vormt doorgaans geen belemmering voor het verkrijgen van een hypotheek of lening.
Daarnaast heeft het BKR met banken afgesproken dat zij onregelmatigheden tijdens het aflossen van het krediet melden. Van onregelmatigheden is sprake indien de kredietnemer niet binnen twee maanden na de vervaldatum het overeengekomen termijnbedrag heeft afgelost. Op basis van de aard van de onregelmatigheid wordt daaraan een type negatieve BKR-codering toegekend. Voor degene die een BKR-codering achter zijn naam heeft staan, is het in de praktijk buitengewoon lastig, zo niet onmogelijk, een nieuwe financiering af te sluiten. In zoverre is het BKR te beschouwen als een zwarte lijst.
De zwarte lijst
De zwarte lijst van het BKR is gericht op preventie. De banken waarschuwen elkaar voor het risico dat bepaalde personen hun betalingsverplichtingen niet nakomen. Een bank voorkomt op die manier dat een overeenkomst wordt aangegaan met een persoon die in het verleden zijn verplichtingen niet (behoorlijk) is nagekomen. Banken kunnen bij het aangaan van een overeenkomst het BKR-register raadplegen om na te gaan of de kredietaanvrager hier in negatieve zin is opgenomen. De personen die op de lijst voorkomen hebben iets afkeurenswaardig gedaan; zij zijn besmet.
Het geregistreerd zijn op de zwarte lijst is in de regel een ernstige diskwalificatie: ‘met deze persoon moet je oppassen’. De financiële integriteit van de geregistreerde wordt in twijfel getrokken door registratie. Men wordt als ‘verdacht’ beschouwd door het enkele feit van een BKR-codering.
Het effect van de zwarte lijst is dat de banken geen overeenkomsten (meer) zullen sluiten met de geregistreerde. Qua effect vertoont de zwarte lijst verwantschap met boycots. De bedoeling van een boycot is immers ook om een persoon of bedrijf buiten spel te zetten door geen overeenkomsten meer met hem of haar aan te gaan.
Boycot
Onder boycot verstaan wij de weigering van een financiering. Men spreekt immers af om elkaar via het BKR-register gegevens te verstrekken over personen wier financiële integriteit in twijfel wordt getrokken. Met de negatief geregistreerde worden geen overeenkomsten gesloten dan wel onder andere dan gebruikelijke voorwaarden. Hierdoor kan het voor de geboycotte zeer bezwaarlijk of onmogelijk worden een gelijkwaardige financiering elders aan te gaan waardoor zij aanzienlijke schade lijden of dreigen te lijden.
De belangen van de geregistreerde
Het gevolg van registratie op een zwarte lijst is dat de geregistreerde geen overeenkomst zal kunnen sluiten met de banken dan wel tegen ongunstigere voorwaarden, bijvoorbeeld een hogere rente. Banken moeten zichzelf het volgende afvragen alvorens zij willen overgaan tot het melden van een negatieve BKR-codering.
- Is het nodig om iemand compleet af te sluiten van het bankwezen? Welke mogelijkheden resteren?
- Dient deze persoon daadwerkelijk beschermd te worden?
De ernst van de misstand
Niemand wil zaken doen met wanbetalers. Iedere bank heeft er belang bij dergelijke personen te weren. Zij kunnen immers grote (financiële) schade aanrichten in het bankwezen. Dit betekent echter nog niet dat daarmee elke onbetaalde rekening reden voor een negatieve BKR-codering is. Wanbetaling komt in vele variëteiten voor. Iedereen voldoet wel eens een rekening niet op tijd. Het is echter onvoldoende zwaarwegend als het gehele bankwezen iemand weert uitsluitend op grond van het niet voldoen van een enkele schuld.
Indien bij kleine onbetaalde vorderingen iemand al op een zwarte lijst wordt geplaatst, is het doel van een dergelijke lijst niet het weren van wanbetalers. In die gevallen vormt een zwarte lijst in wezen een sterke prikkel om aan de betalingsverplichting te voldoen.
De conclusie is dat een betalingsachterstand van geringe omvang (‘een incident’) niet mag leiden tot plaatsing op de zwarte lijst van het BKR. De ‘misstand’ is daar niet ernstig genoeg voor. Het doel is ongeoorloofd, omdat overige banken worden aangezet om geen financiering te verstrekken teneinde de debiteur te pressen zijn schulden te voldoen. Pas wanneer sprake is van structurele wanbetaling kan het gerechtvaardigd zijn iemand op de zwarte lijst te plaatsen. De niet tijdig betaalde schuld zal immers voldoende hoog moeten zijn om te kunnen spreken van structurele wanbetaling.